Als we aan de Hagia Sophia denken, is het eerste waar je aan denkt de koepel. Het is het middelpunt van de structuur, trekt het oog omhoog en roept een gevoel van grandeur op. De koepel heeft door de eeuwen heen verschillende reparaties ondergaan, waarbij architectonische toevoegingen ter ondersteuning de oorspronkelijke vorm hebben veranderd. Toch is het bijna 1500 jaar later nog steeds een wonder van religie, architectuur en techniek.
De koepel is niet alleen een architectonisch hoogstandje, maar staat ook voor eenheid en grootsheid als het gaat om het interculturele thema.
De verhoudingen van de koepel zijn opmerkelijk. In Hagia Sophia geeft de enorme open ruimte onder de koepel een gevoel van oneindigheid door het ontwerp en het gebruik van licht. Het licht dat door de oculus stroomt geeft de koepel een dynamische, steeds veranderende kwaliteit omdat het verschuift met de tijd van de dag, wat een blijvende indruk achterlaat op bezoekers.
De koepel van de Hagia Sophia werd een blauwdruk voor latere architectonische meesterwerken, waaronder de Blauwe Moskee (Sultan Ahmetmoskee) in Istanbul, de Sint-Pietersbasiliek in Rome en de Santa Maria del Fiore (de Kathedraal van Florence). Het ontwerp vormde een nieuwe maatstaf voor koepelbouw in zowel de christelijke als de islamitische architectuur.
In de loop der eeuwen heeft de koepel reparaties en versterkingen ondergaan, maar dankzij de oorspronkelijke constructie, waaronder de zorgvuldige gewichtsverdeling en het gebruik van externe steunberen, heeft hij de tand des tijds doorstaan. De koepel is ook gebouwd met een combinatie van baksteen, mortel en steen, waardoor hij zowel duurzaam als licht is.
De koepel van Hagia Sophia is ontworpen door twee hoofdarchitecten - Isidore van Miletus en Anthemius van Tralles, die de opdracht kregen om het gebouw te bouwen onder het bewind van keizer Justinianus I in 537 na Christus.
De oculus is een ronde opening aan de bovenkant van de koepel waardoor natuurlijk licht het gebouw binnenkomt. Het staat symbool voor het goddelijke licht van God en creëert een opvallend visueel effect, vooral wanneer het zonlicht er doorheen stroomt.
De oorspronkelijke koepel is meerdere keren ingestort door structurele zwakheden, vooral als gevolg van aardbevingen. De koepel die er nu staat is een latere reconstructie, die werd versterkt na een instorting in 558 na Christus, en verdere transformaties werden door de eeuwen heen uitgevoerd.
Ja, je kunt de originele mozaïeken van de koepel zien, vooral in de bovenste galerijen. Toen Hagia Sophia in de 14e eeuw werd omgebouwd tot moskee, werden de christelijke mozaïeken van de koepel bedekt. Nadat het in de jaren 1930 een museum werd, werden er echter enkele mozaïeken blootgelegd, waaronder afbeeldingen van Christus, de Maagd Maria en andere figuren.
