De architectuur van Hagia Sophia: grote koepel, ingewikkelde mozaïeken en hoge zuilen

Anthemius werd geboren in Tralles, een stad in Klein-Azië, en speelde een belangrijke rol bij het bedenken van de innovatieve architectonische oplossingen die de bouw van de enorme koepel van de Hagia Sophia mogelijk maakten. Zijn inzicht in geometrie en mechanica hielp de bouwers technische uitdagingen te overwinnen en een reeks bogen en halve koepels te creëren om de imposante koepel te ondersteunen.

Isidore, afkomstig uit de stad Miletus, was een bekwaam architect en wiskundige. Hij werkte nauw samen met Anthemius en bedacht het algemene architectonische plan van de Hagia Sophia, inclusief de opvallende koepel en innovatieve constructieve kenmerken. Isidore's nauwgezette aandacht voor details en zijn begrip van architectonische esthetiek hielpen de Hagia Sophia om te vormen tot een meesterwerk van Byzantijnse architectuur.

In de loop der tijd heeft de Hagia Sophia veel veranderingen ondergaan. Een grote renovatie werd uitgevoerd in de 10e eeuw door keizer Basil II. Hij herstelde de ingestorte koepel van de kerk en installeerde vier grote muurschilderingen van cherubijnen, een nieuwe voorstelling van Christus op het gewelf, een grafkleed van Christus en op de apsis een nieuwe voorstelling van de Maagd Maria die Jezus wiegt, tussen de apostelen Petrus en Paulus.

Als moskee onder de Ottomanen werd een kleine minaret toegevoegd in de zuidwestelijke hoek van de Hagia Sophia moskee. Sultan Abdulmejid I gaf in 1847 opdracht tot een grootscheepse renovatie van de Hagia Sophia Moskee. Gaspare en Giuseppe Fossati, twee Zwitsers-Italiaanse architecten, hielden toezicht op het rechtzetten van sommige zuilen, het vastzetten van de gewelven, het verstevigen van de koepel en het opknappen van de buitenkant en het interieur van de moskee. In 1850 werd een nieuwe maqsurah toegevoegd aan de noordelijke zijbeuk van de moskee van Hagia Sophia.

Omdat de Hagia Sophia op een breuklijn is gebouwd, verwoest elke aardbeving in de regio de fundering. De staat van het gebouw bleef verslechteren en Hagia Sophia werd in 1996 opgenomen in de World Monuments Watch en opnieuw in 1998 door het World Monuments Fund (WMF). De eerste fase van het werk, in samenwerking met het Turkse Ministerie van Cultuur, bestond uit het stabiliseren van het gebarsten dak. In 2006 was het WMF-project voltooid, hoewel veel andere delen van de Hagia Sophia nog aanzienlijk moeten worden verbeterd.

De minaretten waren een Ottomaanse toevoeging en maakten geen deel uit van de oorspronkelijke Byzantijnse kerk. De zuidoostelijke minaret is gebouwd met rode baksteen en kan worden gedateerd uit de regeerperiode van Mehmed of zijn opvolger Beyazıd II. De andere drie werden gebouwd met witte kalksteen en zandsteen, waarvan Bayezid II de slanke noordoostelijke zuil bouwde en Selim II de twee identieke grotere minaretten in het westen.

De iconische koepel van Hagia Sophia kun je al van een afstand zien. Hij heeft een diameter van ongeveer 31 meter. Vier bolvormige driehoekige pendentieven dragen de koepel. De pendentieven zijn de hoeken van de vierkante basis van de koepel, die omhoog buigen in de koepel om deze te ondersteunen, de laterale krachten van de koepel te beperken en het gewicht naar beneden te laten stromen. De koepel is door reparaties enigszins ellipsvormig gebleven.

Hagia Sophia heeft mozaïeken aan de binnenkant van de koepel, de keizerlijke poort, de zuidwestelijke poort en het noordelijke timpaan. Het belangrijkste zijn echter de mozaïeken op de apsis. Maria, de moeder van Jezus die het Christuskind draagt en op een met juwelen versierde thokos rugloze troon zit, is te zien in het mozaïek in de halfkoepel boven de apsis aan de oostkant. Het is niet bekend wanneer het mozaïek is aangebracht.